ŠTA SVE KRIJE ZEMLJA KOD SKUPŠTINE SRBIJE Da li smo na tragu novog velikog otkrića i šta je arheologe ovde već iznenadilo

U Muzeju grada kažu da je arheološki lokalitet u Vlajkovićevoj ulici samo deo velikog arheološkog nalazišta – antički Singidunum!

Kako nam objašnjavaju, arheološki lokalitet u Vlajkovićevoj ulici je mali deo velikog arheološkog nalazišta antički Singidunum koje se proteže od Kalemegdana, gde se nalaze ostaci Rimskog vojnog logora, preko Knez Mihailove i Vasine ulice, gde su tragovi civilnog naselja, i ostataka nekropole iz rimskog perioda, čiji se ostaci pružaju od današnjeg Trga republike sve do Vukovog spomenika u Bulevaru kralja Aleksandra.

Šta leži pod zemljom oko Skupštine Srbije

Što se tiče samog nalazišta u Vlajkovićevoj ulici, iz Muzeja grada nam kažu da očekuju otkriće još jednoj dela jugoistočne nekropole Singidunuma, koja se pružala duž druma ka Viminacijumu, današnjem Kostolcu.

“Veliki broj sahrana iz vremena 3. i 4. veka istražen je duž Kosovske ulice, krajem osamdesetih godina prošlog veka prilikom izgradnje toplovoda, i sasvim je sigurno da će se i na ovom prostoru naići na sličnu situaciju”, iznose svoje pretpostavke.

Ima i “luksuznih” oblika sahranjivanja

Stanovništvo Singidunuma je, objašnjavaju, bilo multietničko, što se odrazilo i na pogrebnu praksu njegovih stanovnika, tako da očekuju najrazličitije oblike sahranjivanja od uobičajenih kremiranih ostataka do inhumiranih pokojnika, odnosno skeletnih ostataka, koji su često i „luksuzni“ oblici sahranjivanja u grobnicama koje su zidane opekom ili u kamenim sarkofazima.

Stručnjaci navode, da su u jednom delu istražene površine, bliže Kosovskoj ulici, na dubinama od oko 2,8 do 3,2 metara uočene strukture koje najverovatnije predstavljaju ostatke zidanih grobnica.

U Muzeju grada napominju da su pre pre početka samih iskopavanja oko zgrade Skupštine Srbije, na nalazištu sproveli obimna geofizička istraživanja koje su izveli stručnjaci sa Fakulteta tehničkih nauka u Novom Sadu, na čelu sa profesorom Aleksandrom Ristićem, koji je vodeći stručnjak na ovom polju istraživanja. Izvršena su, kažu, merenja metodom georadara, koja se pokazala kao najpouzdanija metoda nedestruktivnih istraživanja u gusto naseljenim sredinama.

“Merenja su izvršena na površini od oko 1.800 metara kvadratnih i ona su pokazala da ćemo tokom istraživanja prvo naići na ostatke građevina koje su uništene tokom bombardovanja Beograda u Drugom svetskom ratu, između čijih temelja se na dubinama od oko 1,5 metara već nailazi na ostatke starijih ostataka”, kažu nam stručnjaci Muzeja grada.

Nešto ih je i iznenadilo

Tokom iskopavanja pronašli su i nešto što ih je iznenadilo.

“U jednom delu istražene površine, bliže Kososvsokoj ulici, su na dubinama od oko 2,8 do 3,2 metara uočene strukture koje najverovatnije predstavljaju ostatke antičkih zidanih grobnica, ali, što je iznenađujuće, i strukturu koja liči na ostatke dela građevine dimenzija 4 puta 5 metara”, kažu nam u Muzeja grada.

Dodaju i da je teško razumeti prirodu i namenu ove građevine.

– U ovom trenutku je teško razumeti prirodu i namenu ove građevine, ali obzirom da se nalazi u istom nivou sa antičkim grobnicama, za sada verujemo da se radi o ostacima iz istog perioda. Međutim, funkciju i datovanje ove građevine saznaćemo tek kada je budemo arheološki istražili. U ovoj fazi istraživanja iskopavamo dve od od četiri građevine iz stratigrafski najmlađih horizonata na nalazištu, odnosno građevine koje su stradale u savezničkom bombardovanju Beograda 1944. godine – objašnjavaju arheolozi.

Ima li ostataka nekada čuvene Batal džamije

Od kako su krenula arheološka istraživanja pored Skupštine Srbije, u javnosti su se pojavile informacije da će arheolozi naići na ostatke nekada čuvene, najveće džamije na ovim prostorima, Batal džamije. Naime, na mestu današnjeg Doma Narodne skupštine u Beogradu, za vreme Osmanskog carstva nalazila se Batal džamija, koja se u vreme Mehmeda Četvrtog smatrala najvećom i najlepšom građevinom u Srbiji, a mnogi putopisci tog vremena su je zbog velikih proporcija upoređivali sa Aja Sofijom.

Međutim, arheolozi Muzeja kažu da geofizička istraživanja ne ukazuju na to da će u ovom delu nalazišta naići na ostatke Batal, odnosno Ejnehan begove džamije.

– Geofizička istraživanja ne ukazuju da ćemo u ovom delu nalazišta naići na ostatke Batal, odnosno Ejnehan begove džamije. Većina detektovanih struktura koje se mogu protumačiti kao ostaci zidova, svojim položajem i dubinom odgovaraju ostacima zidova i podruma kuća koje su izgrađene tokom tridesetih godina prošlog veka. Ipak, kada je arheologija u pitanju jedini relevantni rezultati kao i tumačenja dobijaju se tokom iskopavanja i ukoliko ipak naiđemo na strukture koje bi mogle pretstavljati ostatke ove građevine istražićemo ih na najbolji mogući način – kažu u Muzeju.

Glavni cilj – antička nekropola

Arheolozi tvrde da je glavni cilj njihovog iskopavanja da istraže ostatke antičke nekropole, ali da bi voleli da potvrde da je Beograd u kontinuitetu naseljen još od neolitskog doba.

– Glavni cilj naših iskopavanja je da istražimo ostatke antičke nekropole koja se bez sumnje na ovom prostoru nalazila. Međutim, voleli bi da ovim iskopavanjima još jednom potvrdimo da je prostor današnjeg Beograda u kontinuitetu naseljen još u neolitskom dobu i da otkrijemo ostatke koji to potvrđuju – navode oni.

Da li će istraživanja uticati na tok gradnje podzemne garaže

Šta će dalje biti sa iskopinama i da li će one uticati na izgradnju podzemne garaže koja je tu planirana, odnosno da li će garaža biti izgrađena bez obzira na dalji tok istraživanja, pitali smo stručnjake.

– U stručnoj ekipi zaduženoj za iskopavanja se nalaze dva konzervatora iz Muzeja koji su zaduženi za posebnu brigu o artefaktima koje pronalazimo. Svi pokretni nalazi se preventivno štite i pažljivo pakuju čim se pronađu, a potom se prenose u konzervatorske laboratorije Muzeja na dalju obradu – kažu u Muzeju.

Oni dodaju da se “svaka celina može fizički rekonstruisati”.

– Nepokretni nalazi, kao što su ostaci zidova i druge strukture se tokom iskopavanja dokumentuju, crtaju i fotografišu a njihovi položaju snimaju najpreciznijim geodetskim instrumentima. Sama arheološka istraživanja su destruktivna i na kraju se svi istraženi objekti razgrađuju, zbog čega je proces dokumentovanja veoma važan. Na osnovu dokumentacije koja se izradi tokom iskopavanja svaka celina se na primer može fizički rekonstruisati. Naravno, ukoliko se dođe do nekog veoma značajnog otkrića mogući su i neki drugi scenariji, kao što su na primer u slučaju nalazišta Lepenski Vir izmeštanje dela ili čitavog nalazišta, ali i “in situ” prezentacija istraženih objekata. Međutim, da bi uopšte pokrenuli procedure za neku od ove dve vrste prezentacije moramo da otkrijemo zaista značajne i izuzetne nalaze. U svakom slučaju postoji velika spremnost da se u okviru buduće garaže prezentuju rezultati arheoloških istraživanja, ali da bi se donela odluka u kojoj formi će ta prezentacija biti, treba sačekati konačne rezultate istraživanja – objašnajvaju su za “Blic” u Muzeju grada Beograda.

Šta znamo o Batal, odnosno Ejnehan begovoj džamiji

Batal ili Ejnehan begova džamija se nalazila na prostoru blizu zgrade Skupštine, do ugla Vlajkovićeve ulice i Bulevara kralja Aleksandra (nekadašnji Carigradski drum). U arhitektonskom pogledu, bila je to monumentalna građevina, vrlo skladnih proporcija koju je sagradio 1585. godine Beogradski nazor Ejnehan-beg oko koje se formirala mahala istog imena. Ejnehan-begova džamija se pod ovim imenom spominje sve do 1789. godine. – objasnili su za “Blic” arheolozi.

Kakva je bila arhitektura Batal džamije i koliko se ona zapravo razlikovala od današnjih džamija, kažu, da je “bila harmoničnih proporcija, osvetljena sa dvadeset prozora koji su se završavali šiljatim lukovima”.

Drugačija od ostalih

Batal-džamija je bila jednoprostorna potkupolna džamija. Prema dr. D. Đurić-Zamolo, dužina vanjske strane objekta bila je oko 15 metara, a visina je iznosila do vrha kupole oko 18 metara. Navedene dimenzije su bile približne dimenzijama mnogih preostalih džamija u Beogradu 60-tih godina 19. veka. Arhitektura Batal-džamije se umnogome razlikovala od ondašnjih beogradskih džamija. Monumentalno sagrađena od tesanog kamena-pješčara, koji je vremenom dobio crvenkasto-sivu boju, ona je bila harmoničnih proporcija, osvetljena sa dvadeset prozora. Prozori su se završavali šiljatim lukovima. U zidove tambura nisu bili ugrađeni prozori. Ulaz u džamiju nalazio se sa severne strane, a pretpostavlja se da se ispred ulaza nalazio trem sa stupovima i kupolicama radi zaštite od nevremena, koji je u toku burnih vremena i ratova porušen.

Bila je izvan gradskih bedema

Batal džamija je u 18. veku više puta stradala, a Turci su je koristii za odbranu grada.

Džamija se nalazila izvan gradskih bedema i tokom austro-turskih ratova u prvoj polovini 18. veku je više puta stradala. Popravljena je 1766. godine, ali je ponovo oštećena 1789. godine, kada se po prvi put pominje kao Batal-džamija, kada su je Turci koristili za odbranu grada. U Prvom srpskom ustanku, 1806. godine, Turci su sa Batal-džamije pružali otpor ustanicima koji su se bili ušančili na Tašmajdanu, a tu se nalazio i Karađorđev stan. Za vreme tih borbi Batal-džamija je bila dosta oštećena, kao i mnoge druge džamije u Beogradu.

Čitav prostor oko džamije pretvoren u stočnu pijacu

– Beograd je pod tursku vlast ponovo došao 1813. godine, a uskoro je u njemu zavladao režim dvojne, srpsko-turske, vlasti. Beogradski vezir, Jusuf-paša, je 1839. godine imao nameru da popravi Batal-džamiju, ali knez Miloš to nije dozvolio jer je smatrao da se njenom popravkom teži proširenju turske vlasti izvan granica Beogradske varoši. Naredio je ”da se oko Batal-džamije više pandura nađu i još noću poore prostor oko nje”, a čitav prostor oko nje pretvoren je u stočnu pijacu – pričaju za “Blic” u Muzeju grada.

Ideja upravnika Biblioteke Šafarika bila je da se Batal-džamija pretvori u srpski nacionalni muzej, međutim, tadašnje srpske vlasti isključile su prenamenu ove građevine u nacionalno-kulturne svrhe, ona je ostala neiskorišćena sve dok nije, po naređenju namesnika Blaznevca 17. maja 1869. godine, kao simbol osmanlijske tiranije nad Srpskim narodom, konačno sravnjena sa zemljom.

Ipak njeni ostaci su i dalje bili vidljivi, poznati arheolog, pisac i putopisac F. Kanic je napisao: ”Usred hrišćanskog Beograda stajala je do 1878. godine Batal-džamija (batal na turskom: zapušten) kao neosporno najlepša turska građevina u Srpskom vilajetu, usamljena i veličanstvena, kao da žali za sjajnim danima Polumeseca kojeg se još sećala.

Novi podaci o antičkim precima na ovom prostoru

Muzej grada Beograda će ova iskopavanja istražiti najmodernijim metodama, a različite uzorke će analizirati specijačisti- arheobotaničari i arheolozi.

– Sama iskopavanja su samo prva faza arheoloških istraživanja, a Muzej grada Beograda ima priliku da ove ostatke istraži arheološki najmodernijim metodama i da pored artefakata koji se uobičajeno nalaze u ovakvim strukturama, sakupi različite uzorke koje će nakon iskopavanja analizirati specijalisti, arheobotaničari i arheobiolozi, i tako ćemo dobiti sasvim nove podatke o našim antičkim precima na ovom prostoru. – kažu u Muzeju grada Beograda..